ย้ำคิดย้ำทำ
Obsession & Compulsion (O&C)
“ย้ำคิดย้ำทำ” คือ คำแปลเป็นภาษาไทยทางจิตเวชศาสตร์ที่กระชับ กะทัดรัด และคนทั่วไป เข้าใจดี !
ทั่วโลกมักจะมีผู้กล่าวกันว่าแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางประสาทวิทยานั่นแหละมักจะ O&C !
ผู้เขียนที่เป็นประสาทแพทย์คนหนึ่งเห็นด้วย ! ยังจำได้เพื่อนประสาทแพทย์ชาวอังกฤษว่า ครูของผู้เขียน
ท่านหนึ่งขนาดมัวแต่ง่วนอยู่กับการตรวจผู้ป่วยที่แผนกตรวจผู้ป่วยนอกจนไปโบสถ์ช้าในวันแต่งงานของท่าน !
ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกมักจะมีดีและด้อยหรือ “ไม่ดี” ปนกันไป ถ้ามีปัญญาคิดมีจิตสงบก็เลือกได้
แต่เมื่อถึงจุดที่ตนเองมีเรื่องคิดเหลวไหล พยายามหยุดแต่เลิกคิดไม่ได้ก็เข้าขั้นเป็นโรคย้ำคิดย้ำทำ
(Obsessive Compulsive Disorder, OCD) ซึ่งอาจถือได้ว่าเป็นโรคขี้กังวล (Anxiety Disorder) อยู่ในอาณัติ
ของจิตแพทย์
นักศึกษาแพทย์ทั่วไป และโดยเฉพาะประสาทแพทย์คงอดคิดไม่ได้ว่าแล้วสมองส่วนไหนเล่าที่ทำให้เกิด
กลุ่มอาการทางจิตพิสัยเหล่านี้ ?
ในช่วงระยะเกือบ 20 ปีที่ผ่านมา ประสาทแพทย์พบผู้ป่วยที่มีอาการพาร์กินสันในผู้ป่วยที่เคยเป็น
โรคสมองอักเสบและมีอาการย้ำคิดย้ำทำจากรอยโรคที่ striatum และยังมีผู้ป่วยกลุ่มอาการยิลล์ เดอ ลา ตูแรตต์
(Gilles de la Tourette syndrome) โรคโคเรียซิดน์แนม (Sydenham’s chorea, SC) และโรคฮันติงตัน
(Huntington disease) อีกด้วยที่มี OCD
ความก้าวหน้าในวิทยาการถ่ายภาพสมองในระดับอณูได้ชี้ให้เห็นความผิดปกติในเปลือกสมองส่วนหน้า
เหนือลูกตา (orbitofrontal cortex) และกลุ่มเซลล์ประสาทคอเดท (caudate) ในผู้ป่วย OCD ทางด้านประสาทเคมี
ก็พบว่าระบบเซโรโทนิน (serotonin) เป็นตัวการสำคัญ ดังที่ยา clomipramine ซึ่งเป็นยาต้านอาการซึมเศร้ายับยั้ง
การดึงเซโรโทนินกลับเข้าเซลล์ทำให้ผู้ป่วยดีขึ้น ในขณะที่ปริมาณของสาร 5-hydroxyindoleacetic acid
ในน้ำหล่อไขสันหลังของผู้ป่วย OCD ก็ลดลงเช่นกัน นอกจากนี้โดพามีน (dopamine) ซึ่งเป็นสื่อนำประสาท
อีกตัวหนึ่งก็ทำให้อาการ OCD เลวลง
การค้นพบทางอิมมูนวิทยาเกี่ยวกับระบบประสาทถึงความสัมพันธ์ระหว่าง SC และ OCD ในเด็ก
ทำให้สันนิษฐานว่า ผู้ป่วยด้วยโรคจิตประสาทเหล่านี้ที่เรียก PANDAS (Paediatric Autoimmune Neuropsychiatric
Disorders Associated with Streptococcal infections) เป็นโรคภูมิแพ้ตนเองชนิดหนึ่ง
ความรู้ใหม่ ๆ ด้านประสาทพันธุกรรม (neurogenetics) ก้าวหน้าอย่างรวดเร็วมากโดยเฉพาะ
โรคระบบประสาท เช่น โรคพาร์กินสันซึ่งมีอาการทางจิตร่วมด้วยโดยเฉพาะอารมณ์หุนหันไม่ยั้งคิด (impulsive)
และย้ำทำเพราะอดไม่ได้ (compulsive) อาการเหล่านี้พบได้มากในผู้ป่วยพาร์กินสันที่มียีน PRKN โดยเฉพาะ PARK2
การรักษาผู้ป่วย OCD ด้วยการกระตุ้นสมองส่วนลึก (Deep Brain Stimulation, DBS) ที่นิวเคลียสใต้ทาลามัส
(Sub-Thalamic Nucleus, STN) ให้ผลดีมากไม่แพ้การรักษาผู้ป่วยโรคประสาทที่มีโรคเคลื่อนไหวผิดปกติ
(movement disorder) !
แนะนำเอกสาร
1) จิตเวชศาสตร์ รามาธิบดี ฉบับเรียบเรียงครั้งที่ 4 Using DSM 5 มาโนช หล่อตระกูล ปราโมทย์ สุคนิชย์
บรรณาธิการ กุมภาพันธ์ 2558 กรุงเทพฯ ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล 625 หน้า
2) Stein DJ. (2002). Obsessive-compulsive disorder. Lancet. 360 : 397-405.
3) Cheyette SR, Cummings JL. (1995). Encephalitis lethargica: lessons for contemporary
neuropsychiatry. J Neuropsych Clin Neurosci. 7 : 125-135.
4) Lynch T, Fujioka S. (2016). Impulsive and compulsive parkin disease. 87 : 1426-1427.
5) Polosan M, Chabardes S, Bougerol T, et al. (2016). Long-term improvement in obsessions and
compulsions with subthalamic stimulation. Neurology. 87 : 1843-1844.
6) Mallet L, Polosan M, Jaafari N, et al. (2008). STOC Study Group. Subthalamic nucleus stimulation
in severe obsessive-compulsive disorder (erratum 2009; 361:1027). New Engl J Med. 359 :
2121-2134.
7) Krack P, Hariz MI, Baunez C, et al. (2010). Deep brain stimulation: from neurology to psychiatry?
Trends Neurosci. 33 : 474-484.
[ back ]
